Odpowiedzialność prawna w kontekście HIV/AIDS

Odpowiedzialność karna za narażenie na zakażenie HIV 

W myśl art. 161 § 1 kodeksu karnego, kto, wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV lub dotknięty chorobą weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu (świadomość zarażenia jest niezbędna), naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie tym wirusem lub taką chorobą (narażenie musi mieć charakter bezpośredni), podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.  W przypadku narażenia na zarażenie wielu osób (jest to tzw. kwalifikowany typ przestępstwa), występuje zagrożenie karą pozbawienia wolności od roku do lat 10.  

Przestępstwo z art. 161 § 1 k.k. jest przestępstwem świadomego narażenia na zarażenie, w tym zarażenie wirusem HIV. Aby ponieść odpowiedzialność karną, nie musi wystąpić skutek w postaci zarażenia drugiej osoby, niezbędne jednak jest celowe i świadome działanie sprawcy (celowe i świadome narażenie człowieka na zarażenie HIV). Przestępstwo to można popełnić zarówno w zamiarze bezpośrednim (gdy ktoś świadomie chce zarazić wirusem HIV inną osobę), jak i w zamiarze ewentualnym (gdy osoba żyjąca z HIV wie o swojej chorobie i realizując określone działania jednocześnie godzi się na zarażenie innej osoby). [Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2024 r. poz. 17 z późn. zm.), art. 161 § 1 i 3]

Kwestie cywilnoprawne: 

Niestosowanie lub nienależyte stosowanie wyżej wymienionych przepisów, może skutkować ryzykiem narażenia osoby zobowiązanej do ich stosowania, na odpowiedzialność cywilnoprawną, w tym roszczenia odszkodowawcze, i/lub dyscyplinarną. 

• Roszczenia odszkodowawcze mogą m.in. wynikać:
  • z tytułu zakażenia wirusem HIV;
  • z tytułu niedopełnienia obowiązku ujawnienia zakażenia lub choroby lub nie uprzedzenia osoby narażonej na zakażenie
  • z tytułu  wykonania testu na HIV bez zgody pacjenta
  • z tytułu odmowy leczenia osoby zakażonej HIV
  • z tytułu ujawnienia okoliczności objętych tajemnicą zawodową
     
• Odpowiedzialność dyscyplinarna w stosunku do osób wykonujących zawody medyczne może być związana z niestosowaniem szeregu ww. obowiązków i jednocześnie praw pacjenta, którym jest osoba żyjąca z HIV.